لاپوتا، قلعه‌ای در آسمان

شیتا دختری شگفت‌انگیز با قلبی مهربان است که دارای نوعی قدرت درونی از نسل خانواده‌ی قدیمی لاپوتاهاست. او توسط یک مأمور دولتی به نام موسکا ربوده شده است و از طریق یک ناو هواپیمابر درحال انتقال به سیاره‌ی جدیدی است. سپاه موسکا مورد حمله‌ی گروهی از دزدان دریایی به سرپرستی یک پیرزن طماع و درعین‌حال بانمک به‌نام دولا و پسرانش قرار می‌گیرد. هدف آنها از این حمله ربودن سنگ کریستالی جادویی است که در گردنبند شیتا کار گذاشته شده است. شیتا در حین تلاش برای فرار از دست کاپیتان دولا و افرادش تعادل خود را از دست داده و به‌سمت زمین سقوط می‌کند. قدرت سنگ کریستال به او اجازه می‌دهد تا در هوا شناور شده و به سلامت در زمین فرود بیاید.  در محل فرود پسری به نام پازو به کمک شیتا آمده و او را به خانه‌اش می‌برد. بعدتر، در پی تعقیب دزدان دریایی و مأموران دولتی، آنها در معدنی متروکه مخفی می‌شوند. در آن‌جاست که این دو نفر با پیرمرد عجیب و غریبی به نام عمو پام روبه‌رو می‌شوند که برای آنها قصه‌هایی از جزیره‌ی شناور لاپوتا و بلوری که آن را بالا نگه داشته است تعریف می‌کند. این بلور از همان جنس سنگ کریستالی گردنبند شیتا است. لاپوتا نیز جزیره‌ای افسانه‌ای است که سال‌های دور مردم در آن با خوشی و آرامش زندگی می‌کردند و اکنون، گنج‌ها، ربات‌ها و سلاح‌های قدرتمندی که در آن پنهان مانده، طمع هر فرد قدرت‌طلبی را برمی‌انگیزد تا با داشتن گردنبند شیتا راه رسیدن به جزیره‌ی لاپوتا را پیدا کند. چراکه سنگ گردنبند شیتا می‌تواند انرژی جزیره‌ی لاپوتا را دریافت کند و به‌سمت آن کشیده شود. پس از خروج از معدن است که بچه‌ها توسط موسکا اسیر می‌شوند. او شیتا را از سرنوشتش که برقراری صلح و امنیت است مطلع می‌کند و از او می‌خواهد كه پازو را برای حفظ امنیت خودش به خانه بفرستد. موسکا از شیتا می‌خواهد که او را در جستجوی لاپوتا همراهی كند؛ هدفی كه تنها با وجود نگین کریستالی شیتا تحقق می‌یابد. بعدتر پازو و دزدان دریایی متحد می‌شوند و درصدد نجات شیتا و کسب گنج‌های فراوان لاپوتا به جست‌وجو و نجات شیتا می‌پردازند.

• به‌نظر شما صلح در چه شرایطی جواب می‌دهد؟ آیا می‌توان با دشمن زورگو و متجاوز نیز وارد صلح شد؟ به نظر شما قلعه‌ی لاپوتا چگونه این ویژگی‌های عجیب و ثروت‌های فراوان را در خود جای داده بود؟ این تجمع ثروت و فراوانی در چه شرایطی می‌تواند به وجود آید؟ چه چیزی درنهایت باعث نجات شیتا و پازو شد؟ فکر می‌کنید هدف میازاکی از پردازش و آفرینش این داستان شگفت‌انگیز چیست؟

«لاپوتا، قلعه‌ای در آسمان» سومین انیمه‌ی بلند و موفق کارگردان معروف و محبوب ژاپنی هایائو میازاکی است. نام «لاپوتا» برگرفته از سفرهای گالیور اثر جاناتان سوییفت است. در این کتاب نیز لاپوتا نام یک جزیره‌ی معلق است که توسط ساکنانش هدایت می‌شود. این انیمه همچنین از حماسه‌ی هندی یعنی «رامایانا» نیز تأثیر پذیرفته؛ به گونه‌ای که نام شیتا از «سیتا»، یکی از شخصیت‌های زن اصلی این کتاب گرفته شده ‌است. از سوی دیگر، دیوارنوشته‌های لاپوتا با خط میخی نوشته شده‌اند و در دیواره‌های مکعبیِ لاپوتا سمبل‌هایی مانند صلیب شکسته را می‌توانیم ببینیم که نشان‌دهنده‌ی بهره‌گیری میازاکی از نمادها و عناصر دیداری فضاهای باستانی در انیمه‌اش می‌باشد. این اثر حاوی نکات برجسته و درخور ذکری است که شاید برخی از آنها در تمام آثار میازاکی مشترک باشند. یکی از آنها وجود یوفوها یا ربات‌هایی است که برخلاف تصور رایج آثار هالیوودی، دشمنِ انسان نیستند بلکه در اکثر اوقات دوست او محسوب می‌شوند و این طمع و جاه‌طلبی خود انسان است که دشمن او به‌حساب می‌آید. در این انیمه و دیگر آثار میازاکی، انسان‌ها و نفسانیات آنان خطر اصلی و حقیقی به‌شمار می‌آیند. نکته‌ی جالب دیگری که شامل علاقه‌ی وافر کارگردان به مقوله‌ی آسمان و پرواز است؛ نشان‌دهنده‌ی توجه او به آسمان به مثابه امر برتر و متعالی است. لاپوتا چیزی شبیه به بهشت عدنی است که قبلاً انسان‌ها درآنجا زندگی می‌کردند، اما حرص و طمع نفسانی آنجا را هم آلوده و ناخالص کرده که این امر باعث بیرون‌شدن نژاد انسانی از آنجا شده است. درختی که بر فراز قلعه است و پس از انهدام قلعه، شیتا و پازو را نجات می‌دهد هم می‌تواند اشاره‌ی لطیفی به ریشه‌ی آسمانی انسان‌ها باشد که موطن حقیقی آنان محسوب می‌شود نه صرفاً یک کشور یا جغرافیای زمینی. این موضوع می‌تواند بهانه‌ای باشد تا به‌همراه خانواده مطالعاتی در این باب را آغاز نمایید. در این اثر، تکنولوژی و نقد مدرنیته اگرچه به چشم می‌خورد، اما مسأله‌ی اصلی نسبتِ بین انسان‌ها با تکنیک است. اینجا مواجهه با عشق و مهربانی یا رویکرد جاه‌طلبانه‌ی نفسانی با پیشرفت تکنولوژی مد نظر است و تکنولوژی به ذات خود عیبی ندارد. عنصر صلح‌طلبی و رویکرد ضدجنگ نیز در کل انیمه و حتی تمام آثار میازاکی، پیرنگ مهم و اساسی داستان‌های اوست. میازاکی، درواقع تلاشی دارد تا نمایشی تصویری از خودشناسی انسان را به‌دست دهد، اینکه انسان چقدر می‌تواند مفید و سازنده باشد یا چه اندازه خطرناک و نابودگر. این موضوع می‌تواند دستخوش گفت‌وگو در خانواده قرار گیرد تا افراد کم‌سن خانواده متوجه تأثیرات مثبت این خودشناسی و به‌تبع آن انتخاب صلح به‌جای زورگویی، تجاوز و جنگ شوند.

طراحی باشکوه، هنر، و ریتم نفس‌گیر — و حس معصومانهٔ شگفتی که برای علم‌تخیلی بسیار مهم است — این انیمیشن را به زندگی باشکوهی می‌رساند. قلعه‌ای در آسمان اثر هایائو میازاکی، یک فانتزی اکشن مناسب خانواده است، حتی اگر شخصیت‌های اصلی عمق نداشته باشند. پازو یک پسر یتیم جسور و شجاع است، شیتا یک دختر یتیم جسور و شجاع است، و غیره. این فیلم در سال ۱۹۸۶ در ژاپن زادگاهش، یک موفقیت بزرگ بود، و در غرب عمدتاً توسط طرفداران فانتزی و انیمیشن شناخته شد، از طریق نسخه‌های وارداتی تا بیش از یک دهه بعد، زمانی که استودیوهای دیزنی محبوبیت آن را با انتشار نسخه‌ای دوبله به انگلیسی در ایالات متحده به رسمیت شناخت. برخی از کمبودهای داستان می‌تواند با این واقعیت توضیح داده شود که بخش‌های بزرگی از فیلم، که در اصل سه ساعت بود، در نسخهٔ مجدداً ویرایش‌شدهٔ دیزنی حذف شد. در اینجا، یک پیچش گرایش‌دار به طبیعت که قهرمانان را از هلاکت نجات می‌دهد، به نظر می‌رسد از هیچ‌جا (هوا، شاید بگویید) سر بر می‌آورد.دست کم نسخه آمریکایی فیلم، مادولا (با بازی کوتوئه هاتسویی/کلاریس لچمن) را حفظ کرد، مادربزرگ دزدان دریایی کهنه‌کار و رنگارنگی که با قدرت و انرژی، یک گروه تبهکار پرنده را فرماندهی می‌کند، گروهی که شامل شوهر و پسرانش می‌شود. برخی از طرفداران، این فیلم را یکی از بهترین‌ها برای بینندگان در همه سنین می‌دانند.