پاپریکا

«پاپریکا» یک داستان پیچیده‌ی روانکاوانه و فلسفی است که با محوریت نمایش ضمیر ناخودآگاه و بررسی رابطه‌ی رویا و واقعیت در انسان‌ها ساخته شده است. این انیمه، روایت ساخت دستگاهی به نام دیسی مینی است که قابلیت نمایش رویاها و حتی نفوذ و دخالت در آنها را دارد. این دستگاه توسط رئیس اینوی ابتدا برای روان‌درمانی و خدمت به بشر ساخته شد، ولی پس از اندکی هدف اصلی رئیس اینوی برملا می‌شود که همان قدرت‌طلبی و سیراب‌کردن میل افسارگسیخته‌ی او برای به کنترل درآوردن انسان‌های دیگر است. به‌دنبال دزدیده‌شدن این دستگاه، رویاهای افراد با یکدیگر تلفیق شده و خرابی‌های زیادی را در دنیای واقعی به‌وجود می‌آورد. دکتر آتسوکو چیبا، به‌عنوان سرپرست تیمی که بر روی این درمان کار می‌کند، مسئول پیداکردن این دستگاه می‌شود. پاپریکای سرزنده که همان دکتر چیبای سرکوب‌شده و دل‌مرده است، نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناخودآگاه چیبا و فضای وهم‌آمیز ذهنی و ناهشیار او را به نمایش می‌گذارد.  این انیمه به‌خوبی مضرات سرکوب و احساس گناه را در نقش دکتر چیبا و بازرس کوناکاوا نشان می‌دهد. بازرس که آرزوی شخصی خود یعنی سینما و ساخت فیلم را فراموش کرده و احساس گناه قتل دوستش را به دوش می‌کشد، توسط پاپریکا درمان می‌شود و در این بین قدرت‌طلبی و به خدمت سیاست درآمدن علم توسط رئیس اینوی به‌خوبی نشان داده می‌شود. دکتر چیبا با کمک اوسانا و توکیتا به واقعیتِ بروزنکرده و سرکوب‌شده‌ی خود یعنی پاپریکا نزدیک شده و در آخر با آن یکی می‌شود. روایت پیچیده‌ی کارگردان (ساتوشی کُن) در این اثر خود گواهی از پیچیدگی‌های دالان هزارتوی ذهن انسان است.

• به نظر تو چرا اسم این اثر پاپریکاست؟ کارآگاه کوناکاوا از چه چیزی در زندگی‌اش فرار می‌کرد و راه‌حل درست حل این مشکل از نظر تو چیست؟ علت نابودی رئیس اینوی چه بود؟  نظر تو در مورد پروژه‌ی دیسی مینی چیست؟ به بخش‌های مثبت یا منفی آن فکر کرده‌ای؟ در زندگی از چه چیزهایی فرار می‌کنی یا کجای زندگی آرزوهای شخصی‌ات را به‌دست فراموشی سپرده‌ای؟ خلاصه: آیا تا به‌حال به احساسات سرکوب‌شده‌‌ات فکر کرده‌ای؟ به‌نظرت چطور می‌توان آنها را آزاد کرد؟

انیمه‌ی «پاپریکا» محصول سال ۲۰۰۶ کشور ژاپن، اثری معناگرا در ژانر فانتزی و روانشناختی به کارگردانی و نویسندگی «ساتوشی کُن» است. این اثر برگرفته از رمانی به‌همین نام به‌‌قلم «یاسوتاکا سوتسویی» به سال ۱۹۹۳ است. پاپریکا مورد توجه و نقدهای مثبتی در سرتاسر جهان قرار گرفت، به‌حدی که فیلم معروف کریستوفر نولان به نام  Inceptionیا تلقین، وامدار این انیمه است. این انیمه با روایت سخت خود نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناهشیار انسان درباره‌ی رویا و واقعیت است. ساتوشی کُن مرز بین خواب و بیداری را در سرتاسر فیلم جابه‌جا می‌کند. او در اصالت بیداری و نگاه معمول انسان به رویا و بیداری اساساً شک می‌کند، حال آنکه انسان‌ها عالم بیداری را امر واقعی می‌دانند و خواب از نظرشان وهم و خیال است. ساتوشی کن در انیمه‌ی پاپریکا این مفهوم را وارونه می‌کند. (یعنی خیلی از جاها شاید خواب از نگاه کارگردان واقعی‌تر از بیداری باشد) از منظر او خواب بیانگر آرزوهای تحقق‌نیافته و خواسته‌های سرکوب‌شده‌ی رویابین است. رویا چیزی متضاد با بیداری نیست، بلکه مثل بیداری عالمی مخصوص به خود است و زبان و تصاویر خاص خود را دارد و تفاوت این دو ساحت فقط در تصاویر متفاوتشان از یکدیگر می‌باشد. رویاهای ما برگرفته از ترس‌ها و آرزوها، امیدها و احساسات پیدا و پنهان ماست. مطالعه‌ی آنها درواقع شناخت بیشتر و عمیق‌تری از خودِ بزرگ‌تر و چندوجهی ماست که تصویر بزرگ‌تر و تمام‌تری از حقیقت خودمان را به دستمان می‌دهد. رده سنی این اثر بر اساس شدت پیچیدگی داستانش تعیین شده و حاوی پیام‌های مثبت زیادی برای مخاطب است. درگیری ذهنی جهت فهمیدن این انیمه باعث ورزیدگی ذهن مخاطب می‌شود و افق‌های جدیدی از مسائل فکری عمیق را برایش می‌گشاید. اگر این اثر را به همراه نوجوانتان تماشا کردید، به شما والدین عزیز توصیه می‌کنیم که درباره‌ی پیام‌های این اثر با فرزندتان صحبت کنید و نظرات او را بشنوید و تلاش کنید تا برایش معانی مثبتی مانند پذیرش تمامیت وجود خود، دلسوزی برای دوستان و جامعه، تلاش برای شناخت شخصیت و لزوم پرداختن به درونیات را پررنگ‌تر نمایید. خلاصه: این انیمه با روایت سخت خود نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناهشیار انسان در موتیف رویا و واقعیت را نشان می‌دهد و می‌تواند تمرینی برای فکرکردن و ورزیدگی ذهن مخاطب باشد. پس از تماشای این اثر می‌توانید با نوجوان خود درباره‌ی مفاهیمی مثل پذیرش تمامیت وجود خود، تلاش برای شناخت شخصیت خود و لزوم پرداختن به درونیات خود صحبت کنید.

این انیمه کلاسیک که در سال ۲۰۰۶ در ژاپن و ۲۰۰۷ در ایالات متحده منتشر شد، در فهرست بهترین انیمه‌های تمام دوران بسیاری از منتقدان قرار دارد. این انیمه بسیار خلاقانه و نوآورانه است. اما پاپریکا فیلمی دشوار و چالش‌برانگیز است که از بینندگان می‌خواهد به همه چیز در ۹۰ دقیقه فشرده آن توجه کنند. جلوه‌های بصری آن باشکوه، شلوغ و پیچیده است و ایده‌های مطرح‌شده در داستان، ذهن‌بند و برگرفته از رمانی به همین نام از یاسوتاکا تسوتسویی است. همان‌طور که اغلب گفته شده، فیلم‌های آغاز (اثر کریستوفر نولان) و فراموشی (اثر میشل گوندری) دو فیلمی هستند که به نظر می‌رسد مستقیماً از ایده‌های تسوتسویی در رمانش الهام گرفته‌اند. با این حال، با وجود دستاوردهای پاپریکا، بسیاری از بینندگان ممکن است از آن ناراحت شوند، چه به دلیل برخورد گاه به‌ظاهر سهل‌انگارانه آن با تجاوز جنسی و چه به دلیل ترکیب آسان واقعیت‌های «فکری» یا به دلیل ساده بودن پایان‌بندی فیلم. اما برای دیگران، پاپریکا فیلمی تفکربرانگیز، چالش‌برانگیز و سرگرم‌کننده است که با تصاویر، نمادها و بازی‌ها، سرشار از معانی مختلف برای بحث و گفتگو است.با این حال، در قلب خود، پاپریکا همچنان یک راز و سپس یک تریلر است. و شخصیت‌های مرکزی به‌طور عمیق کاوش‌شده و نماینده بشریت به‌عنوان افرادی هستند که با آنچه می‌خواهیم باشیم در مقابل آنچه در واقعیت هستیم، دست و پنجه نرم می‌کنند. در حالی که رویاهای ما ما را به حرکت وامی‌دارند و امکانات را به ما نشان می‌دهند، می‌توانند ما را در تروما، اضطراب و درد نگه دارند. علاوه بر این، فیلم، فناوری و اختراع تکنولوژیکی را بدون در نظر گرفتن کامل جنبه‌های اخلاقی، به‌عنوان چیزی که می‌تواند روح را نابود کند و حداقل خطرناک برای آنچه انسان‌ها را خاص می‌کند، نشان می‌دهد، که در این مورد، این واقعیت است که ما به‌طور فردی، مستقل و قدرتمندانه رؤیا می‌بینیم. در حالی که احتمال رؤیا دیدن با هم و تجربه رؤیای دیگران از نظر ظرفیت روان‌درمانی آن امیدوارکننده است، این فیلم پیشنهاد می‌کند که رؤیاها بهتر است منحصراً به فرد باقی بمانند.